Uzun da olsa, mənə faydalı olan yazı

Uzun və Sıxıcı Yazı başlıqlı yazıda dəyərlər və həyat tərzləri haqqında bugünə kimi ortaya atılan bəzi sistemlərdən bəhs etmişdim. Söz də vermişdim ki, bunlar arasında ən genişi VALS olduğu üçün ondan ayrıca geniş yazacam. Sözümün üstündə dururam. VALS (Values and Lifetsyles System) 1978-ci ildə ortaya atılıb və cəmiyyəti səkkiz fərqli dəyər sistemində ələ alır. Sistemin müəllifləri, inanırdılar ki, insanlar onların xarakterlərinə uyğun olan, onların xarakterlərini formalaşdıran və onları bu cəhətdən doyuzduran mal və xidmətləri satın alırlar. Bunu da nəzərər alaraq onları içə meylli və çölə meylli məqsədlərin olmasına görə qruplaşdırıblar.

1989-cu ildə dəyişən trendlər və cəmiyyətin xüsusiyyətləri də nəzərə alınarak VALS 2 ortaya çıxarılıb. Buna görə aşağıdakı kategoriyalar mövcuddur;

Actualizers (Həyata keçirənlər): Müvəffəqiyyət qazanmış, aktiv və özünə fikir verən insanlardır, daim inkişafdadırlar və çox müxtəlif hobbiləri ola bilər.
Fulfilleds (Nail olanlar): Bişmiş, bilgiyə və məsuliyyətə əhəmiyyət verən insanlardır. Əsasən təhsil səviyyələri yüksəkdir və satın alma vaxtı çoxfunksiyalılıq, uzun ömürlülük və qiymət çox əhəmiyyət kəsb edir.
Achivers (Qazananlar): Əsasən karyer və işlərinə diqqət yetirirlər. Kontrollu həyat yaşayırlar. İşləri maddi imkan, prestij və imic qazandırır. İmic vacibdir. Bilinən malları satın alırlar.
Experiencers (Təcrübə edənlər): Biraz üsyankar, enerjik, ehtiraslı və əsasən hissləri ilə hərəkət edənlərdir. Həyəcan və çeşid axtarırlar. Sosyal həyat ailə həyatından daha vacibdir. Gəlirlərinin çoxunu paltar, musiqi, müxtəlif növ texnologiya alətlərinə xərcləyirlər.
Believers (İnananlar): Konservativdirlər. Qanunlara rəayət edərlər (qanunla ancaq dövlətin qanunu nəzərdə tutulmur), vaxtlarını ailələri ilə keçirirlər. Əgər varsa yerli malları alırlar (qızlar da evdə qalmır) və bazarda bilinən malları alırlar.
Makers (Hoqqabazlar): Əsasən nəsə düzəltmək istəyirlər. Ev tikmək, oyuncaq təyyarə düzəltmək, əl işləri və.s kimi el arasında “yaradıcı işlər” dediyimiz işlərə meyllidirlər. Maddi qazanc əhəmiyyətli deyil.
Strivers (Cəht edənlər): Pul uğurun göstəricisidir. Başqalarının “qəbul”u vacibdir. Ancaq, çox vaxt pulları olmaz. Ağlayarlar və yaxşı həyatları olmadığından şikayət edirlər.
Strugglers (Mübarizə aparanlar): Elə yazıq həmişə pulsuz olub, belə getsə həmişə pulsuz da qalacaq. Təhsil səviyyəsi aşağıdır. Əsas məsələ qarın doyurmaq və sağ qalmaqdır.

Yuxarıda sadalananlar bizi nə qədər əks etdirir? Bax bu ən əsas məsələdir. Akademik araşdırma təəssüf ki, yoxdur. Heçbir dayaq nöqtəm də yoxdur. Ancaq, Türklərin müəyyənləşdirdikləri həyat tərzlərinə baxsaq, elə oradan da görərik ki, bizdə də mütləq nələrsə özünəməxsus olacaq. Bunlar hazırda bizim üçün vacibdir, şəxsən mən əgər belə məlumatları dəqiq öyrənə bilsəm bu mənim işimə çox böyük kömək edər. Türkiyədə müəyyənləşdirilən həyat tərzləri Çağdaşlar və Keçid Dövründəkilər olaraq iki əsas qrupa bölünür. Yol Açanlar, Axtaranlar və Yeni Avropalılar müvafiq olaraq birinci qrupa, Sadələr, Sadıqlər və Çabalayanlar isə ikinci qrupa daxildirlər.

Bizdə nə çıxacaq ortaya? Yəqin bizdə Rusdillilər və Azərbaycandillilər olaraq iki qrup çıxacaq ortaya, sonra da.....Sonrasıni bilmirəm, araşdırmanı edərlər öyrənərik, ama məncə heç yaxşı şeylər çıxmayacaq ortaya.

QEYD: İki fərqli rəsm ona görə yerləşdirmişəm ki, nə kimi fərqliliklərin ola bildiyini görək.