Eurax
Marketing Dəftəri Azərbaycan Dilində Yazılan İlk Marketinq Bloqudur!

Apr 30, 2007

Marka marka deyib, gedib ağlına geleni alırsan! Ade Bir Bax Gör...

Marka nedir? başlıqlı yazıda Marka herhansı bir ad, renk, simvol, ses ve.s’nin reqiblerinden ayrılmaq meqsedi ile satıcı veya satıcı qruplarının istifade etdikleri bir anlayışdır veya bir kombinasiyadır deye terif yazmışdım. Bu menim öz terifim deyil, çox menbelerde ifade edilen en sade marka terifidir.

Bu yazıda “Marka Nedir?” sualına cavab axtarmayacam. Onun cavabını yazmışdıq. Bugün daha çox bundan evvel yazmış olduğum “Şexsiyyetsiz Marka ile Şexsiyyetsiz Kişi Arasında Ferq var mı?” başlıqlı yazının davamını veya daha geniş formatını yazacam.

Marka kimliyi nedir?

Marka kimliyi, istehlakçıların her hansı bir marka haqqında düşündükleri, tesevvür etdikleri ve xatırladıqları bütün növ maddi ve maddi olmayan simvolların tamamıdır. Ancaq, bu Marka kimliyi haqqında deyilen en sade terifdir ve sadece olaraq istehlakçı nöqte-i nezerinden yanaşmanın ifadesidir.

Marka kimliyinin içerisine neler daxildir? D. Aakere göre (bu esasen Marketoloqlar terefinden qebul olunmuş tanımlamadır), marka kimliyinin içerisine Marka Bilinirliyi, Markanın Sedaqeti, Marka Şexsiyyeti, Marka İmajı ve Marka deyeri daxildir. Ye’ni, her hansı bir markanın bütün bir terifi içerisine bu markanın istehlakçılar terefinden ne qeder bilindiyi, tanındığı, istehlakçıların bu markaya ne qeder bağlı olduğu, bu markanın onlarda bir insan olaraq neleri çağrışdırdığı ve hansı menevi hislerini ifade ettiyi, bu markanı almaqla ne cür bir deyer elde etdiyinin daxil edilmeli olduğu ortaya çıxır.

Marka Bilinirliyi

Marka bilinirliyi, her hansı bir markaya aid logonun, adın, simvolun veya mesajın istehlakçılar terefinden hansı mal veya xidmet grupuna daxil olduğunun bilinmesi hadisesidir. Ye’ni, insanların Azercellin mobil operator, Hyundainin avtomobil, Serinin restoran, ANSin de televiziya kanalı olduğunu bilmesi hadisesidir.
Bunu ortaya çıxaran sual ise “Azercell haqqında eşitmisiniz mi?” sualına verilen cavabdır. Eger “Beli” deyilirse demeli Azercell bilinir.
Marka bilnirliyi marka qurmaq isteyen bir şirketin başlanğıc adımlarından biridir. Resmi işleri tamamlayan bir şirket, logo, ad, renk ve lazım olan diger simvolları hazırladıqdan sonra ilk başladığı nöqte marka bilinirliyi formalaşdırmaqdır. “Kimin Dodaqları Daha Qeşengdir-Lopezin yoxsa Jolienin?” başlıqlı yazımda bu mövzuya giriş etmişdim.

Marka yaratmaq isteyen bir şirketin, ilk olaraq bütün növ marketing fealiyyetlerinden istifade ederek bu adın veya simvolun insanların zehinlerinde qalmalarını temin etmek istemesi ise buna bağlıdır. Tesevvür edin ki, bir market açmısınız ve bunu “markalaşdırmaq” isteyirsiniz. Bunun üçün seçdiyiniz adın alış-veriş etmek isteyen ve eden insanlar terefinden bilinmesi üçün lazımı bütün fealiyyetleri heyata keçirmelisiniz. Ancaq, Marka Bilinirliyinin de ferqli seviyeleri var;

Markanın Xatırlanması

Markanın xatırlanması istehlakçılar terefinden herhansı bir mal grupuna aid markaları düşündüyü zaman sizin markanızı da xatırlamasıdır. Bunun sualı bele qoyula biler; Hansı avtomobil markalarını xatırlayırsınız? Cavab olaraq Hyundai, Toyota, Mercedes, Lada, Honda, KIA aldığınızı ferz edin. Bele olan halda yuxarıda gösterdiyimiz markaların marka xatırlanmasının yaxşı deyilebilecek seviyede olduğunu deye bilerik. Tebii ki, Hyundai’ın birinci sırada olması böyük bir uğur sayılabiler onun üçün. Düşünün ki, bu siyahıya Nisansın adı düşmür. Bu böyük bir uğursuzluqdur.
Niye?
Marka xatırlanmasının ehemiyyetli olmasının nedeni xatırlanma listesine giren markaların satınalma ehtiyacı hiss edildikden sonra alternativler arasına girme şansının yüksek olması ile elaqedardır. Ye’ni, sen yeni evlenmisen ve kiçik ailen üçün bir avtomobile ehtiyacının olduğunu his sedirsen. Bu vaxt informasiya arayışına girirsen. Avtomobiller haqqında bilgi öyrenirsen (eger bilgin varsa bir başa alternativ seçimine başlayırsan), sonra alternativler siyahısı hazırlayırsan. Prosesin bu merhelesinde eger xatırlanmayan markanın Nissan olduğunu ferz etsek, senin siyahında Nissan Sunyynin adı olmayacaq. Sen Hyundai Elantar, Toyota Corolla, Honda Civic alternativlerinden birini deyerlendireceksen. Ye’ni, xatırlanmayan marka avtomatik olaraq siyahıdan silinir.
Gözden uzaq olan, könülden de uzaq olar sözü insanlar arası münasibetlere ne qeder uyğundur bilmirem, amma marka müşteri elaqelerini anlatması baxımından çox doğru bir ifadedir.


Birincil Marka

Buna yuxarıda bir cümle ile toxundum. İndi daha inceliklerine baxaq. Birincil marka ile, istehlakçıların “Hansı markalaı bilirsiniz (veya xatırlayırsınız)?” sualına verdiyi cavabda ilk sırda xatırlanan markadır. Suala cavabda Coca-Cola, Azercell, MAVİ cavabının verildiyini düşünsek, birincil marka veya xatırlanan ilk marka Coca-Coladır deye bilerik. Bu markanızın xatırlanmasının maksimum seviyyesidir. Anacaq bundan daha da derin olan Marka Bilinirliyi seviyeleri var.

Üstün Marka

Bu, istehlakçıların herhansı bir sektor veya mal grupuna aid marka xatırlanmasında yegane marka olmaq demekdir. Sual: “İdman ayaqqabıları istehsal eden hansı markaları tanıyırsınız?” Cavab: “Adidas”. Sual: “Başqa?” Cavab: ……… Bu durumda Adidas xatırlanan yegane marka oldu. Bu, o demekdir ki, müşteri eger özüne idman ayaqqabısı almaq fikrine düşse alternativsiz olaraq gedib ilk baxacağı ve almaq isteyeceyi marka Adidasdır. (Ceteris Paribus ve pulu çatsa).

Marka Bilgisi

Bu Marka bilinirliyinin en üst seviyelerinden biridir. Bu seviyeye çıxmış markanın istehlakçılara teqdim etdiyi deyer onlar terefinden bilinir. Bu seviyeye gelmiş marka Azerbaycan dilinde yayqın olan ifade ile “nala-mıxa vurmur”. Ye’ni, marka davamlı bir şekilde ireli doğru addımlayır. Onun konsepti bilinir. Müşteriler A markasının onlara hansı elave deyeri sonduğunu bilir. O, markaya sahib olmaqla nelere sahib olduğunu bilir. Sizin qızları etrafınıza çekmeyinize en çox kömek eden deodorant hansıdır ? sualına Cavab AXE Deodorantlarıdırsa, demeli AXE artıq müşterilere ne teqdim ettiyini tam olaraq izah edib ve müşteriler de AXE-ı sırf qoxusu üçün almırlar.

Marka Fikri

Marka Bilinirliyinin zirvesidir. Marka Bilgisinin bir üst seviyyesidir. İstehlakçı bu marka haqqında her bnilgiye sahibdir. Bu, marka haqqında olub-biten her şeyi izleyir. “Onu Sevir” deye bilerik. Bu cür markalar en gülcü markalardır. Güz onun başdan sona qeder istehlakçıların beyinlerinin ve belke de qelbinin bir terefinde yer tutmalarıdır. Müşteri üçün belke de diger şertlerin de uygun olduğu zamanlarda yegane markadır. O, marka öz müşterilerinin şexsiyyetini yansıdır bir baxıma. Marka, men “hemişe gencem, qocalmıram” deyir ve müşteri de "men de ” deyerek o markaya sahib olmağa çalışır. Müşteriden soruşanda "en çox tanıdığın, bildiyin, seni eks etdiren, seninle bütünleşen marka hansıdır?" O, da cavabında bir marka adını çekir. Bax bu marka Marka Bilinirliyinde zirveni tutmuş markadır.

Apr 26, 2007

A Faceless Brand, The Faceless Car

Bu yazı Toyota Amerika'nın CEOsu Yuki Fuko ile Businessweekde aparılan müsahibeden alınıb. Azerbaycan diline çevirmediyime göre üzr isteyirem.

Is your decision to advertise more aggressively a response to those kinds of remarks by people like Ford President of the Americas Mark Fields or GM Vice-Chairman Bob Lutz?

More important than the political consideration,
Toyota is known as a product. No one knows what Toyota is. Toyota is a faceless organization. It doesn't have a human element in the eyes of the consumer. Toyota is just a car.


Toyota is bigger than that though. It's people. We have some 40,000 people working for us in the U.S. We need to have more of a face. That we are people. That's the most critical thing we have been trying to achieve.


Perhaps you would like to star in some ads yourself? DaimlerChrysler Chairman Dieter Zetsche did that last year as "Dr. Z." Do you want to be known as "Dr. T"?

No. We want to show everybody in the company. The heroes. Not one single person.

Bu yazının tamamını oxumaq isteseniz bura baxın!

Apr 24, 2007

Şexsiyyetsiz Marka ile Şexsiyyetsiz Kişi arasında ferq var mı?

Bu sehife açılan kimi sol yan terefde “Bu blog...” deye başlayan bir yazı var. Orada da gösterildiyi kimi, burada yazılan yazılar çox sade dile yazılır.

Şexsiyyetsiz kişi: Xalq arasında birisi haqqında “Çox Şexsiyyetsiz adamdır!” deyilir bezen. Bu şesxiyyetsiz adam, ne olduğu belli olmayan, hansı eqidenin sahibi olduğu bilinmeyen, etrafdaki insanlara qarşı lüzümsüz davranışlar sergileyen, özünün insan olaraq seviyyesini düşürecek fealiyyetler gösteren insan, menalarında işledilir esasen.

Şexsiyyetsiz Marka: Evvelce Marka Şexsiyyeti (Brand Personality- English; Marka Kişiliği-Türkçe) nedir? sualına cavab verek. (Men D. Aakerin konseptine toxunmayacam bu yazıda. Çünkü, helelik en sade dilde meselenin neden behs ettiyinden danışmağın daha faydalı olacağına inanıram). Marka şexsiyyeti, insanların her hansı bir marka haqqında tesevvürlerinde formalaşdırdıqları bütöv bir imicdir. Marka şexsiyyeti, bir markanın “insan” olaraq tesviridir. Marka şexsiyyeti, insanların her hansı bir markaya ruh qazandırması, onu semimiyet, etibarlılıq, sevimlilik, ciddiyet, yenilikci ve.s yönleri ile ele alıb, deyerlendirmesidir.

Qapıdan içeri giren bir markanın aniden çevrilib insan olduğunu düşünün. Tesevvür edin ki, Audi insan olub, gelir sizin evinize qonaq (öz üreyimden keçeni yazıram..). Sizce nece insan olar Audi insan olsa? Mence, ciddi ve düzgün geyinmiş, tünd reng kostyum, qalstuk ve.s ile özüne esl “İŞ ADAMI” görüntüsü vermiş, biraz hündürboy, qırx yaşlarında bir kişi olar Audi, insan olsa. Burada bir şeyi de yaddan çıxarmayaq ki, menim yazdığımı esasen modeller olaraq ayırmaq daha düzgün olardı, çünkü AUDİ R8-i heçcür menim kriteriyalarımın içine yerleşdire bilmezsiniz. Çetin olar.


Klassik reqabete keçek! Coca-Cola Pepsiye qarşı !!!
Coca-Cola, muhafizekar, orta yaşlı (belke de biraz daha çox), aileye ehemiyyet veren, “dede-baba qaydalarla” hereket eden, biraz daha semimi, sevgi ve saygı ifade eden bir markadır.
Pepsi, genc, yenilikci, enerjili, aktif heyat yaşayanları ifade eden bir markadır.

Yuxarıda yazdığım nümuneler klassik nümuneler idi. İndi keçirem Azerbaycana.
Bizim ölkemizde de son vaxlar, marketing, marka, markalaşma, müşteri, müşteri memnuniyeti, müşteri xidmetleri, reklam, PR ve.s çox müzakire olunmağa başlayıb. Bütün bunların müzakire olunduğu çerçive içerisinde helelik Marka Şexsiyyeti (Brand Personality) müzakireye açılmayıb. Men açıram. Amma, teessüf ki, özüm Azerbaycanda olmadığım üçün müzakireye açdığım mövzuları her terefe çatdıra bilmirem.

Azerbaycanda en çox bilinen ve en çox tercih edilen markalar haqqında indiye qeder apardığım müşahideler, insanlardan duyduğum sözler ve şexsen özümün fikirlerimden ibaret bir deyerlendirme yazım;

BP: Azerbaycan şirketi olmadığını hamınız bilirsiniz. Böyük Britaniya kökenli neft şirketidir. İnsanların en nifret etdikleri şirket deye bilerem. Cemiyyeti talayan, soyan, servet dağıdan, işğlaçı ve istismarçı bir imice sahibdir. Qapıdan içeri insan şeklinde girse nece insanolar? Deye soruşsam yeqin ki, “George Bush şeklinde” deyersiniz.

Azercell: Yene xarici sermaye ile qurulan şirketdir. Amma, sevilmir deye bilmerem. Abonentinin çoxluğunu monopolcu olaraq yaxşı istifade edirdi. Yenilikci, bahalı, Bakcelle nezeren daha prestijli bir markadır. İnsanların dostu, vetenperver bir imic formalaşdırmağa çalışırdı bir iki il evvel. İndi tam emin deyilem ne etmek istediklerinden. Menim gözümde, herşeyi sırf maddi yönden düşünen, dostluğu ve semimiyeti deyil insanlardan ne yolla olursa olsun daha çox pul çıxartmaq isteyn bir şirketdir.

Azersun holding:Heç müzakireye de gerek yoxdur.

Mercedes: Pullu, biraz yekeqarın, yekexana, özünden razı, özünü hamıdan ağıllı sayan, çox da tehsili, savadı olmayan bir kişidir mence Mercedes. Xüsusen de Azerbaycanda. Belke de dünyanın hansısa bir ölkesinde tamamen ferqli bir imice sahibdir (Türkiyede de men yazdığım kimi deyil), amma şexsen menim gözümde bu heç tereddütsüz beledir.

BMW: Kişilerin yeni moda prestiji. Mercedes sürenlerden daha ağıllıyam deyenlerin markasıdır. Eslinde, Mercedesden bezenlerin markası deye bilerem. Ne olursa olsun BMW daha aktif, prestijli, daha zövq ve eylenceli hayat süren birisini xatırladır mene. Ölkede özlerini marketing fealiyyetlerinde men bunu görmemişdim. Amma, yeqin ki menden sonra çox şeyler deyişib.

Yuxarıdakı nümunelerden yola çıxaraq deye bilerik ki, şexsiyyetsiz marka ele şexsiyyetsiz kişi kimi bir şeydir, çünkü onun da "ne olduğu", "kim olduğu" müeyyen deyil. Yadınıza düşürse Nissan Maxima "Sanballı kişiler Üçün" deyib girmişdi bazar, özü de uğurlu olmuşdu bu kampaniya. Azerbaycan avtomobil bazarında bu herhalda en uğurlu reklam kampaniyası idi. Maxima, "sanballı kişi" olaraq hele de çoxlarının ağlında qalır.

Markanıza şexsiyyet qazandırmasanız, şexsiyyetsiz insanlar kimi heç vaxt sevilmeyecek ve herkes ölüb getmesini dört gözle gözleyecek. Sizden başqa!


İndi de biraz MotoGP Istanbul haqqında"Türkçe".

Getmişdim MotoGP Istanbul yarışına. Televizordan izleyende çox xoşuma gelirdi. Ancaq, indi tam olaraq anladım ki, MotoGP böyük bir zövqdür ve televizorda men o eylence ve kefin heç minde birini de ala bilmirem. Yarış, istediyim neticelerle bitmedi. Rossi yeqin ki, İstanbul Parka (İstanbulda Formula1 ve MotoGP yarışlarının keçirildiyi yerin adıdır) nifret edir (çünkü, İstanbulda en böyük uğuru sonuncu yarışa birinci sırad başlama imaknını qazanması olub). Yarış haqqında oxumusunuz. Men indi Türkçe biraz teşkilat haqqında yazım.

MotoGP yarışlarının birgün Azerbaycan’da gerçekleşmesini çok isterim. Ama, olmayacağını da biliyorum. İnanmıyorum daha doğrusu. Türkiye’nin bu organizasyona ev sahipliği yapması gerçekten guru verici. Ama, böyle giderse işler zora girebilir. Şimdilik devlet destek olsa bile seyirci olmazsa, yarış da olmaz. Seyirci bulunur. Ama, düzgün bir bilgilendirme ve doğru bir organizasyon yapılırsa. Bir Beşiktaş-Fenerbahçe derbisinin haftalar önce tartışılmaya açıldığı ülkede, MotoGP’nin yarıştan bir hafta önce küçük karelerde yer alması tabii ki, olumsuz değerlendirmeye açıktır. İnsanların merakını uyandıracak, onları zorluklara katlanmak pahasına dahi olsa Parka götürecek bir ilginin, merakın, isteğin oluşturulması lazım. Ben ilk gidişimde bir hayli zorluk çektim. Ama, aldığım zevk o kadar büyük ki....Yazarak anlatamam.

İBB şehrin bir kaç noktasından otobüsler kaldırdı. Ama, ya benim kafamın çok karışık olması, ya da gerçekten insanlara bunun doğru biçimde ulaştırılmaması sebebiyle, bundan habersiz bir hayli insanın var olduğu Cumartesi ortaya çıktı.
İnşallah, gelecekte “sevgili” İstanbulda, bu güzel yarışı tekrar seyretmek nasip olur.
(Bir de VIP bilet de olsa ::)))

Not1: Arkadaşlar, hız ve tehlike TV’de gördüğümüz gibi değil !!!
Not2: Michelin Lastiklerine o kadar kızgınım ki!!! Rossi show'u izleyemedik Michelin yüzünden!

Apr 18, 2007

Avtomobil İstehsalı

Bir hefte evvel getmişdim Hyundai Assan Avtomobil istehsal zavoduna. İstehsal xettini görmek, sözün esl menasında 0km avtomobilleri görmek çox ela idi.
Uzun uzun bunun haqqında yazmaq istemirem. Ama, diqqetimi çekenler haqqında yazım;
-Zavod çox temiz idi. Tertemiz. Men bu qeder temizlik gözlemirdim.

-Bize avtomobillerin hazırlanacağı materiallara el vurmamağımızı xahiş ettiler, çünkü elimizdeki duz paslanmaya sebeb ola bilerdi.

-Avtomobillerin renglendiyi bölmeye heç kimi buraxmadılar. Kimyasal herhansı bir iy reng keyfiyetini aşağı salırmış. Üzerinde parfum, saçında jele varsa içeri gire bilmezsen. Hessassiyete bax !!!

-“Bu zavod yarı avtomatlaşdırılmış zavoddur” dediler, ancaq “Tam avtomatlaşdırılmış” demek olardı. Çünki, insanlar da “avtomatlaşıblar” artıq. Tesevvür edin, 6 saat 2 kv metr yerde durub qabağına gelen avtomobil gövdesine bir bolt bağlayırsan.

WOMM’u attım kenara, keçdim TÜRKLERE!!!

Hansı Türklere? Bizim Türklere; Türkiye Türkleri, Azerbaycan Türkleri. Bes niye Qazax, Qırğız, Türkmen ve.s yoxdu? Çünkü, bu ikisi haqqında, az da olsa bilirem ve menim derdim bunlarladır. Digerleri başaların salıb aşağı işleri ile meşğuldurlar, alemi bir birine qatan, işleri korlayan bu ikisidir.

Bir ölkenin imicinin formalaşmasında ölke iqtisadiyyatının, insanlarının, siyasi veziyyetinin, texnolojik inkişaf seviyesinin ve.s çox tesiri vardır. Bir de markalarının tesiri vardır ki, bu başlı başına bir diplom mövzusudur.

Men bugün esasen meni narahat eden Türkiye ve Azerbaycan vetendaşlarının ölkelerinin imiclerine vurduqları ziyandan behs edecem.

Azerbaycandan Türkiye ve dünyanın başqa yerlerine çalışmağa geden insanlar daha çox elmsiz işçi tebeqedir ki, bu insanlar da ölkelerinin imici haqqında çox da hessas deyiler. İster Rusiya bazarında, ister Türkiye bazarında bizimkilerin özlerini yaxşı göstermemeleri Azerbaycanın imicine zerbe vurur. Bu mövzunu uzatmaq istemirem, amma tesevvür edin ki, bir aralar Lalelide bezi dükkanların qabağında “Rusca bilen eleman aranıyor” yazısının altına bir de “Azeri olmasın” elavesi de edilirmiş. Bunun sebebi de hamınıza melumdur. Bizde biraz “şar üfürüb uçurmaq” geniş yayılıb. Yağmasaq da guruldayırıq ve alçaq dağları sanki biz yaratmışıq kimi bir havamız var. Bu havamızı boşaldsaq, özümüzü “ne cür olur olsun göze girim” psixologiyasından qurtarsaq ela olacaq.

Türkiye vetendaşları da bizim vetendaşlar kimi. İki yay Qazaxstanda oldum. Bir defe mene “A ty Turok?” (Sen Türk müsün?) sözünü ele dediler ki, az qalsın “Neeeet, ya ni Turok” (Yox, men Türk deyilem) demişdim. Yaxşı ki, tez özümü toplayıb meseleni açdım ve Türklerin onun düşündüyü kimi olmadığını, eslinde hamımızın Türk olduğumuzu, bir neçe insana göre bütün bir dövlet, millet, xalq haqqında menfi düşünmenin yanlış olduğu haqqında danışdıq. Esas odur ki, razılaşdıq.

Bir veya bir neçe fakta dayanaraq (çox vaxt mentiqli bir esası da olmur) ölkeler ve xalqlar haqqında fikirlerin formalaşması çox yaygın hadisedir. Men demirem ki, bu hemişe beledir. Meselen, Türk iş adamları haqqında menfi düşünceler sadalananda ilk sırada “istismarçı” sözü gelir ki, bunun bir esası var. Türkiyeli iş adamları Azerbaycan, Qazaxstan, Türkmenistan kimi daha kiçik ölke insanlarını da çox vaxt kiçik görür ve heqiqi menada istismar edirler. Bir de unudurlar ki, bu ölkelerde Türkiyede olan “Patronluq sistemi” yoxdur veya çox az seviyededir. Bunu, öyrenmeleri ve olduqları ölkenin medeniyeti, iş kültürü, yazılmayan qayda-qanunları haqqında melumatlı olmaları lazımdır ki, çalışanları ile problem yaşamasınlar.

Bundan evvel ağızdan ağza marketing haqqında yazmışdım. Bax bu mövzuda ağızdan ağza marketing inanılmaz derecede tesirlidir. Milyon dolarlar xerclenir ölke imici reklamları üçün, ancaq bir Azerbaycanlının İstanbulda yediyi şokoladın kağızını yere atması her şeyi alt üst edir.

Bu mövzu haqqında o qeder geniş yazmaq olar ki….Ancaq, hessas ve biraz da tehlükeli mövzudur. Bir balaca sehv yazsam, alem qarışar birbirine. Kaş ölkeden kenara çıxanda hessasiyetimizi daha da artırsaq. Hessas olsaq deyil haaaa, “hessasiyetimizi biraz daha artırsaq”!!!

Apr 6, 2007

Razıyam, amma.....

Neçe gündür vaxt çatışmazlığına göre bloga yeni yazı yaza bilmirdim. axır ki, bugün yazmaq üçün vaxt tapdım. Vaxt ile birlikde tebii ki, müzakire etmeye mövzu da tapdım. George Silvermanın "Ağızdan Ağıza Marketing" (Word Of Mouth Marketing") kitabını oxumağa başlayandan sonra bu mövzuda yazmağa qerar verdim. Evvela onu deyim ki, evveller heç Marketing haqqında oxumamış olsaydım veya Reklam, Xalqal Elaqeler, Ferdi satış, Birebir Marketing haqqında heç bilgim olmasaydı bu kitabı oxuduqdan sonra Marketing deyilen elmin ele "Ağızdan Ağıza" olduğunu fikirleşerdim.

Sade şekilde desek; İnsanların alıb istifade etdikleri veya her hansı bir şekilde sınadıqları mal veya xidmet haqqında etrafındakı insanlara behs etmesine ağızdan ağıza Marketing deyilir.
Ye'ni men, özüme aldığım bir ayaqqabı markasını dostuma da terifleyirem, o da bundan xeberdar olur. Alır veya almır- bu başqa meseledir.

G. Silvermana gore bir markanın veya markaya aid olan herhansı bir malın bazarda uğurlu olması ve müşteriler terefinden tanınması üçün mütleq ve mütleq insanların bu mal veya marka haqqında etrafındakılara danışması lazımdır. Tebii ki, Silverman orasını da qeyd edir ki, insanların sizin mehsullarınız haqqında danışması üçün danışılmağa deyer mehsulun olması lazımdır. WOMM(Word Of Mouth Marketing-Ağızdan Ağıza marketing) doğurdan da çox güclü "silah"dır ve men bu fikirle tamamen razılaşıram. Xüsusen de Azerbaycanda!!!

Bizimkiler bir şey alanda onu bütün tanıdıqlarına gösterirler, pis olsa da "yaxşı" deyir hetta bezileri.Çünkü, bizim milletde özününküne pis deme adeti yoxdu. Bize WOMM özünü inanılmaz derecede çox hiss etdirdiyini görmek üçün şeherdeki Mercedes ve BMW sürenlerin de hem sayına, hem de "formasına" baxın.

Niye ağızdan ağıza Marketing çox tesirlidir? Men bildiklerimi yazıram, amma bilmediklerim de var yeqin ki, onları da siz elave edersiniz;
1- Daha çox yaxın etrafdan melumat alınır. Yaxınlara ise e'tibar daha çoxdur
2- Esasen tecrübelere esasen haqqında fikir bildirilir. Ye'ni, men geyindiyim ayaqqabıdan danışıram, marketlerde gördüyümden deyil.
3- Daha çox almağa qerar veren müşterilere xitab edir. Ye'ni, men onsuz da qerar vermişem ki ayaqqabı alım. Ancaq, deqiqleşdire bilmirem A markasını mı, yoxsa B markasını mı alım? Bir dostum da mene deyir ki, men A almışam yaxşı deyil, sen B al. Men de gedirem B alıram.

Yuxarıdakıları da G.Silvermana esaslanaraq yazmışam. Yene, silverman Marketingin en optimal qiymete, en sıx aralıqla, en tez zamanda, en çox müşteriye mal satmaq üçün (arada hansısa "en"i yemiş olabilerem) var olduğunu qeyd ederek yazır ki, bütün bu sayılan enleri de heyata keçirmek üçün qerar verme prosesini qısaltmaq lazımdır. Qerara verme prosesi müşterinin ehtiyacı hiss etmesinden, satın almasına qeder olan prosesdir. Ye'ni, men susadığımı hiss edirem. Susuzluqdan yanıram. Üreyim de buz kimi sade su isteyir. Amma, bundan elave 10-15 çeşidde başqa içecek növü var. Üreyim sade su istediyine göre pulumu verib sade su alıram. Sade suyun da 5-6 ferqli markası varsa o markaları da deyerlenirirem. Ondan sonra en çox etibar elediyim marka hansıdırsa onu alıram. Ancaq, men sade olsun deye "sade" su seçdim. Yoxsa, gerek men gedib bir dostumdan soruşaydım, interenete girib baxaydım ve.s

Bax bele olan veziyyetde Silverman deyir ki, müşterinin qerar verme prosesini, qerar vermek üçün serf etdiyi vaxtı qısaltmaq lazımdır. İnformasiya bolluğununheddinden artıq çox olduğu bu dövrde insanların en asan ve az vaxt içerisinde müraciet etdikleri informasiya menbeyi etrafımızda etibar etdiyimiz insanlardır, Silvermana göre. Ye'ni ki, men özüme bir avtomobil almaq isteyiremse İnternete girb baxmaqdansa, gezetlere baxmaqdansa, test sürüşleri neticelerine baxmaqdansa ve.s bir etrafımdakı dost tanışa soruşuram "Ay qardaş, ay emioğlu men ne alım?" Onlar da mene deyir ki, "En yaxşısı Mercedesdi. İkinci el Mercedesler de doludu bazarda ged al". Men de alıram.
Belke de bezi insanlar üçün bu doğurdan da beledir, ancaq inanın hamı üçün bele deyil. Men niye "hamı" sözünü vurğuladım? Çünkü, fanatik WOMM terefdarlarına göre az qala hamı ele ondan bundan eşidib nese alır.

Marketing eslinde müşterilerle firma arasında komunikasiyadır. F. Kotler kitabında Reklam (Advertising), Birebir Marketing (Direct Marketing), Ferdi satış (Personal selling), Xalqla Elaqeler (Public relations), Satış Teşfiqleri (sales promotions) olaraq beş esas komunikasiya vasitesinden behs edir. Bunların her biri haqqında bu silsileden olan yazılarımda davam edecem. Ancaq, qısa da olsa onu qeyd edim ki, bütün yuxarıda sadalanan esas vasiteleri tamamile bir kenara qoyub WOMMun başına fırlanmaq bezi uğursuzluqlara getirib çıxardar. Selim Tuncer bey bu mövzu ile elaqeli yazmış olduğu meqalesinde reklamın rolu baresinde çox gözel şerh verib. Oxumağınız meslehetlidir.

Bu yazını Selim beyin meqalesinde oxuduğum ve beyendiyim “Kontrollu komunikasiya olmadan, marka etibarını istenilen seviyyeye çekmek mümkün deyil.” (Jeremy Bullmore)fikri ile tamamlayıram ki, hansı fikirde olduğum da deqiqleşsin. Bu silsileden yazılar davam edecek! Siz cib telefonu almaq isteyende hansı informasiya menbelerine müraciet edirsiniz;internet, dost-tanış ve.s